Najstarszy znany dziś wizerunek Matki Bożej Białynickiej, z połowy XVII wieku, pochodzi ze wsi Snów znajdującej się koło Baranowicz. Oryginał łaskami słynącego obrazu został ukryty przez katolików w końcu XIX wieku i już na początku następnego stulecia nikt nie wiedział, gdzie się znajduje. W kwietniu roku 1876 władze carskie zwieńczyły sukcesem swe prawie półwieczne starania o zamknięcie białynickiego kościoła katolickiego, od czego, zdaniem rosyjskiego cara, zależał sukces rusyfikacji całej Białorusi. Łaskami słynący obraz Matki Bożej Białynickiej jest drugim na Białorusi, po obrazie Matki Bożej Żyrowickiej, który koronowany był papieskimi koronami. Dopiero 234 lata po tym wydarzeniu odbyła się koronacja Matki Bożej Budsławskiej – patronki Białorusi.
W roku 1993 parafia w Białyniczach (przy granicy z Litwą) odrodziła się i zaczęli przyjeżdżać tam księża z Mohylewa, a następnie ze Szkłowa. Od roku 1998 jest tam własny proboszcz – pierwszy od 132 lat. Od 1994 r. przybywają tam również pielgrzymi, którzy marzą o pięknym nowym kościele.
Terytorium dzisiejszej parafii obejmuje obszar rejonu białynickiego obwodu mohylewskiego. Ponadto obsługiwane są: rejon kruhlański (parafia św. Józefa w Kruhłym) i drybiński (wakująca parafia św. Kazimierza w Riasnie). Obecny kościół p.w. Ofiarowania NMP zbudowano w II połowie XIX wieku. Dawniej znajdował się na wzgórzu obok cerkwi. Dziś na miejscu kościoła wznosi się niewielka cerkiewka, a dla kościoła póki co, miejsca nie ma.
Pierwsze wspomnienie o kościele katolickim na ziemi białynickiej, w samych Białyniczach lub w pobliskim Ciecierynie, pochodzi z roku 1579. W kolejnych latach prawdopodobnie przeszedł on w ręce kalwinów. Lew Sapieha, kanclerz wielki litewski, ufundował w miasteczku Białyniczach klasztor karmelitów w roku 1624. Łaskami słynący obraz Matki Bożej był tam czczony od roku 1634 i znajdował się w nowo zbudowanym drewnianym kościele.
W czasie wojny z Rosją w latach 1654–1667 obraz był przewieziony przez Sapiehę do jego twierdzy w Lachowiczach. Do Białynicz powrócił dopiero w roku 1761. Specjalnie też dla niego wzniesiono tam murowany kościół. Koronacji obrazu, szesnastej w Rzeczpospolitej, dokonał 20 września roku 1761 biskup smoleński Jerzy Hylzen.
W miejsce kościoła zamkniętego w roku 1876 katolicy wybudowali w oddalonych o 10 kilometrów Świaciłowicach, w roku 1903, nową świątynię p.w. św. Ludwika, która została im odebrana przez władze sowieckie w roku 1928, a w latach sześćdziesiątych została wysadzona w powietrze.
Obraz Matki Bożej Białynickiej jest w pewnym stopniu tajemniczy. Od drugiej połowy XIX stulecia rozpoczyna się niemal detektywistyczna, bardzo kontrowersyjna historia o jego istnieniu w białynickim kościele karmelitów. Ten kościół, po powstaniu 1863 roku, został zamknięty i przeinstalowany na cerkiew, a we wczesnych latach władzy sowieckiej został zniszczony przez ateistów. Według niektórych raportów, po zamknięciu kościoła obraz przechowywano w muzeum mohylewskim razem z krzyżem Eufrozyny Połockiej, skąd razem tajemniczo zniknęły.
Problemowi historii pochodzenia, cudów i zniknięcia koronowanego obrazu, historii Zakonu Karmelitów na Białorusi, konserwacji rzymskokatolickich zabytków historii i kultury, poświęcona była konferencja, zorganizowana przez Białoruskie Towarzystwo Dobrowolnej Ochrony Zabytków Historii i Kultury, krajową kampanię "Budźma Białorusinami", parafię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława w Mohylewie, Mohylewskie Obwodowe Muzeum Sztuki. Podczas tej konferencji wystąpili przedstawiciele Towarzystwa Ochrony Zabytków z Mińska i Mohylewa, naukowcy, parafianie. Sprawozdania wyróżniały się sugestiami dla przyszłych badań i współpracy. Pod koniec konferencji uczestnicy zwiedzili wystawę odrestaurowanych fresków z klasztoru białynickiego, przekazanych przez Zmitra Jackiewicza z jego znalezisk i badań archeologicznych w Mohylewie. Wystawa została zorganizowana w Mohylewskim Obwodowym Muzeum Sztuki. Białynicze nazywano kiedyś "białoruską Częstochową".
Do obrazu Matki Bożej, który znajdował się w tutejszym kościele karmelitów w XVIII-XIX stuleciu, przychodziły ogromne tłumy pielgrzymów wszystkich wyznań i narodowości. W roku 1660 zakonnicy postanowili wywieźć obraz do Krakowa, lecz mijając fortecę lachowicką "nieznaną siłą" byli zatrzymani. Wiadomość o takim cudzie dotarła do Stanisława Michała Judzickiego, generała fortecy. Razem z duchownymi przyjął obraz i przeniósł do fortecy, a podczas jej oblężenia duchowni i mieszkańcy w modlitwie błagali Matkę Bożą o pomoc. Modlitwy zostały wysłuchane. Matka Boża zjawiła się i dodała sił obrońcom Lachowicz. W roku 1760 obraz wrócił z Lachowicz do Białynicz i w tym samym roku był koronowany przez papieża. Uroczystość koronacji odbyła się 8 września 1761 w nowym murowanym kościele Wniebowzięcia Matki Bożej. Fundatorami uroczystości byli Ignacy, Tadeusz oraz Helena Ogińscy, również Radziwiłłowie. Obraz znajdował się w głównym ołtarzu w niszy, podobne jak w ostrobramskiej kaplicy. Możemy przypuszczać, że w latach trzydziestych XX wieku, kiedy została zamknięta cerkiew prawosławna, obraz trafił do Muzeum Obwodowego w Mohylewie, z którego zniknął podczas II wojny światowej.
Z opisów kościelnych wynika, że obraz był malowany na desce. Najbardziej prawdopodobnymi kopiami białynickiego obrazu są dwie jego kopie wykonane w drugiej połowie XVII wieku: obraz pochodzący z Nieświeża i namalowany na desce w kościele w Nowej Myszy oraz wykonany na płótnie w cerkwi prawosławnej w Tarejkach.
Leszek Wątróbski
Szczecin
