Szanowni Państwo, kontynuujemy nasz cykl ujawniania materiałów rezydentury wywiadu PRL w Kanadzie. Część z nich pochodzi z niedawno odtajnionego zbioru zastrzeżonego. Materiały te są pozyskiwane w ramach prowadzonego przez nasz tygodnik programu badawczego w IPN „Polonia i jej korzenie”. Zachowano oryginalną pisownię.
Warszawa, 1986-08-28
T a j n e
Egz. nr 2
KIEROWNIK INSPEKTORATU I
d/s SB
WUSW we Wrocławiu
PPŁK JERZY OLKIEWICZ
Z terenu Kanady uzyskaliśmy informację, że ob. PRL RATKIEWICZ Kazimierz Franciszek ur. 1928, zamieszkały obecnie w Hamilton, Kanada, legitymujący się paszportem konsularnym KIV 0389611 wydanym w dniu 1985.11.05 przez KG PRL w Toronto, zgłosił się do jednego z naszych urzędów w Kanadzie i poprosił o rozmowę z konsulem lub z pracownikiem Służby Bezpieczeństwa – przyjął go jeden z konsuli.
W trakcie rozmowy wymieniony podał, że w Kanadzie przebywa z żoną i córką, pracuje jako robotnik w fabryce cukierków w Hamilton. Chce on wracać na stałe do kraju. Stwierdził, iż od momentu przyjazdu do kanady jest prześladowany przez pracowników kanadyjskich służb specjalnych. Gdy mieszkał w Noranda, zgłosili się do niego dwaj pracownicy RCMP, którzy zarzucali mu, że jest komunistycznym szpiegiem – odrzucił ich zarzut. Od tej chwili, jego zdaniem, jest szykanowany przez funkcjonariuszy kanadyjskich służb specjalnych, którzy m.in. niszczą mu całą korespondencję z krajem. Miał być badany przy pomocy prądu i narkotyków. Nazwisk pracowników kanadyjskich służb specjalnych ani szczegółów kontaktów z nimi nie potrafił podać.
Powyższe przekazujemy do wiadomości i ewentualnego wykorzystania przez odpowiedni pion Waszego Urzędu.
Załącznik – 1 str. i zdjęcie.
NACZELNIK WYDZIAŁU X
DEP. I MSW
PŁK STANISŁAW STREJA
***
T A J N E
SPEC. ZNACZENIA
Czynienie odpisów wzbronione
Szyfrogram Nr 5561
Nadesłany dnia 89.06.01 godz. 8.00 z Ottawy
JAR - E - G - H
Dot. GE, uz. of. „UGIS” „SITAK” przyją i napisał „MUSK” 31 bm.
Zespół doradczy ds handlu z Polską przy KPK przekształci się niebawem w Klub Polonijnych Biznesmenów grupujący osoby (nie tylko z Polonii) chcące prowadzić „interesy” z Polską. Chodzi o inwestycje rzędu 0,5 – 1 mln dolarów. Posiedzenie założycielskie Klubu odbyć się ma w połowie września. Głównym „motorem” tej inicjatywy jest „SITAK”, który widzi ogromne możliwości inwestowania w Polsce i który osobiście zainteresowany jest w prowadzeniu takich interesów.
Jego inicjatywie sprzyja także KPK, który dostrzega zmiany w kraju i mimo nieakceptowanie aktualnego ustroju widzi konieczność wspomagania inicjatyw gospodarczych. Dostrzegane są także zmiany polityczne, twierdzi się, że są one nieodwracalne i ewolujące w kierunku wykluczenia komunistów z rządzenia krajem. Na aktualnym etapie KPK niezbyt angażować się będzie popieranie reform politycznych oczekując na wyniki wyborów i rozwój sytuacji politycznej. W sprawach gospodarczych KPK wspierać będzie inicjatywy wprowadzenia jak największej liczby inwestorów, handlowców, biznesmenów itp., kapitału do P. by mogły one wpływać na sytuację społeczno gospodarczą. Działalność Klubu prowadzona będzie w ścisłych kontaktach z AXTERNALEM od którego oczekują na pakiet propozycji rozwoju stosunków gospodarczych z P. Otrzymane ostatnio propozycje strony polskiej odnośnie prowadzenia interesów z P. „SITAK” ocenił jako przydatne przedstawiają one tylko upadające przedsiębiorstwa, które wymagają dużych nakładów, aby prowadzenie interesów było płacalne. Jesienią br. Klub wspólnie z MSZ planuje zorganizować imprezę promocyjną, gdyby MSZ przedstawił propozycję udziału w seminarium stronie polskiej (liczącą się kompetentna delegacja z P) mogącą kompleksowo przedstawić problematykę joint ventures i wymiany gospodarczej z zagranicą byłaby ona zaakceptowana przez KPK. Oficjalnie KPK (przede wszystkim prezes Orłowski) nie będzie aktywnie wspierać innych inicjatyw, ale nieoficjalnie nie będzie optował przeciw tym inicjatywom. Podyktowane jest to przede wszystkim politycznym wymiarem stosunków z władzami Polskimi.
(-) VARDAR
***
T A J N E
SPEC. ZNACZENIA
Czynienie odpisów wzbronione
Szyfrogram Nr 9031
JAR - E - G - H
Uz. of. „VARDAR” od „APIS”
i of. „RIZO” od „CORSO”. Przyjął 28.IX.88 i nap. of. „VARDAR”
Pozostający w opozycji wobec L. Wałęsy działacze byłej „Solidarności” zabiegają o nawiązanie jak najściślejszej współpracy ze środowiskami polonijnymi na Zachodzie, w tym zwłaszcza z tzw. „nową emigracją”. Szczególne zainteresowanie budzi Kanada, która wg ocen wspomnianych działaczy – wyrosła w ostatnich latach na najbardziej aktywny ośrodek skupiający radykalnych działaczy byłej „S”. Potwierdzać to mają liczne o najwyższej frekwencji z pośród krajów zachodnich demonstracje polityczno-propagandowe (częściowo z udziałem oficjalnych osobistości kanadyjskich) organizowane w miejscach publicznych przed placówkami PRL na rzecz poparcia działań opozycji w Polsce (stąd też i określona wymowa ostatnich wizyt w Kanadzie Gwiazdy i Morawieckiego).
W przekazywanych obecnie przez krajowych emisariuszy „S” ocen sytuacji w kraju (na użytek działaczy wrogich środowisk emigracyjnych w Kanadzie) dominują zdecydowanie krytyczne akcenty.
Sytuację w Polsce określa się jako b. napiętą i niestabilną, prognozując zarazem wybuch w miesiącu październiku nowej fali strajkowej. Zakłada się, że dominować będą postulaty polityczne tj. domagania się natychmiastowej relegalizacji „S”, ale poparte i żądaniami ekonomiczno-płacowymi. Ze swej strony PCAG w Kanadzie planuje zorganizowanie pomyślanych jako poparcie przewidywanych w październiku strajków w kraju – demonstracji przed placówkami PRL.
W przekazywanych przez wspomnianych emisariuszy ocenach, poddaje się zarazem ostrej krytyce Wałęsę, którego oskarża się o „zdradę robotników”, zbytnią ugodowością i preferowanie ambicji osobistych.
Te krytyczne oceny osoby L.W. trafiają na podatny grunt w miejscowych środowiskach polonijnych i emigracyjnych, które równie negatywnie oceniają jego rolę w ostatnich strajkach. W szczególności atakowana jest decyzja o odwołaniu strajków bez wcześniejszego uzyskania gwarancji legalizacji „S”.
Podnoszony jest też (co jest bardzo znamienne) b. słaby poziom intelektualny Wałęsy, jego słabe rozeznanie w układzie aktualnych sił w kraju oraz naiwność polityczna, lansowana jest teza, że „czas W. minął” i stanowisko przewodniczącego „S” winien objąć działacz o szerszych horyzontach i zacięciu polityka (a nie „kiepskiego elektryka”).
Informacja wiarygodna.
Znajduje potwierdzenie w sygnałach dochodzących częściowo w drodze oficjalnej do kierowników naszych placówek konsularnych w Toronto i Montrealu.
(-) VARDAR
***
listopad 1985 roku
TAJNE SPEC. ZNACZ.
EGZ. POJEDYNCZY
JAR-„G”
NOTATKA SŁUŻBOWA
W związku z Waszą opinią wyrażoną w Instrukcji NR 2/6/85 z 1985–10–10 dot. pracy informacyjno-operacyjnej Rezydentury na rzecz pionu, pokazuję niżej moje stanowisko w tej sprawie.
1). W momencie objęcia rezydentury na początku listopada ub. roku poza SMW „Alaine” – (sprawa typu zabezpieczeniowego), nie przejąłem żadnych innych źródeł osobowych rejestrowanych przez pion. W październiku br. przekazane zostały dane operacyjne dot. nawiązania kontaktu z K.O. „DETEL” (sprawa w trakcie realizacji).
2) W ciągu ubiegłego roku Rezydentura w oparciu o posiadaną skromną bazę kadrową (rozmieszczoną niezbyt korzystnie jeśli chodzi o priorytety pionu „G”) oraz dość ograniczone możliwości na tym kierunku, podjęła próby rozwinięcia działalności po linii Waszego pionu. Koncentrowały się one niejako na trzech płaszczyznach:
a) Wykorzystania źródeł innych pionów Centrali będących na kontakcie Rezydentury a mających potencjalne możliwości uzyskiwania informacji dla potrzeb pionu „G”.
Nasze działania przyniosły tu pozytywne rezultaty, czego miernikiem były oceny informacji przekazywanych do pionu informacyjnego Centrali (szereg tych informacji w formie depesz – przekazywałem w tych informacji w formie depesz – przekazywałem w również do wiadomości Waszego pionu (np. od „THOR” z 10.I i 30.X.85 r.; od „LAVAL” z 11.II.35 czy konferencji z „Royal Bank of Canada” z 17.IV.85 r.).
b) Przekazywanie do pionu zaczepek operacyjnych w postaci charakterystyk i danych personalnych wraz z fotografiami osób kwalifikujących się naszym zdaniem do operacyjnego wykorzystania, a wyjeżdżająco do kraju z podaniem wyprzedzającego terminów. Dotyczyło to przykładowo AURELII KLIMKIEWICZ, czy niektórych członków delegacji kanadyjskich z MIN. FINANSóW, CANADIAN WHEAT BOARD i EDC np. TURNER CRAIG MELVIN – z MIN. FINANSóW
c) Przesyłanie uzyskanych dokumentów (niektóre o charakterze poufnym) dot. prognoz w zakresie polityki finansowej czołowych banków kanadyjskich m inn. informacje i materiały z konferencji na wysokim szczeblu, organizowanej przez „THE ROYAL BANK OF CANADA” przekazane depeszą z dn. 17.IV.85R i kurierem majowym materiały)
Rezydentura realizowała ponadto na bieżąco szereg zadań wynikających z doraźnych dyspozycji pionu np. przekazane depeszą z dn. 18.III.85R b. dane personalne dot. K. ŚWIDERSKI oraz informacje dot. posiedzenia K.P.
Przekazywaliśmy również w miarę regularnie (pocztą A.) szereg opracowań analitycznych i publikacji specjalistycznych.
Istotnym byłoby dla Rezydentury uzyskanie Waszych ocen przydatności tych informacji i materiałów.
3) Zdając sobie sprawę ze znaczenia problematyki będącej przedmiotem zainteresowania pionu, niezależnie od dotychczasowych zabiegów, podjąłem ostatnio pewne działania organizacyjne w celu intensyfikacji pracy po tej linii.
I tak: powierzyłem koordynującą rolę na tym kierunku oficerowi Rezydentury ps. „FENT”, który w oparciu o K.O. „DETEL” i inne jednostki operac. mające potencjalne możliwości w tej materii (zwłaszcza te uplasowane w BRH i spółkach) będzie dążył do rozszerzenia naszej bazy operacyjno-informacyjnej w tej dziedzinie.
Nasze działania w tej mierze (pozyskiwania nowych źródeł), nie zawsze przynoszą rezultaty np. z uwagi na nieznane mi wcześniej więzy wytypowanych osób (posiadających potencjalne możliwości współpracy) z Centralą – co wykazują dopiero odpowiednie sprawdzenia w kraju (np. dyrektor PKO w Toronto – JANUSZ SZATOBA).
Reasumując, aczkolwiek efekty działalności operacyjno-informacyjnej Rezydentury na rzecz Waszego pionu byłyby niewątpliwie niewystarczające zwłaszcza jeśli chodzi o ilość posiadanych źródeł, co w poważnej mierze wynikało z obiektywnych uwarunkowań, podejmowaliśmy szereg działań, które scharakteryzowałem wyżej w celu aktywizacji tej pracy, które może przynieść efekty jedynie w bieżącej kooperacji z Waszym pionem.
Byłbym wdzięczny za ustosunkowanie się do przedstawionych wyżej uwag.
03/XI/1985R
„WISAN”
***
Warszawa, dnia 27 marca 1984 r.
TAJNE SPEC.ZNACZENIA
Egz.nr 1
NACZELNIK WYDZIAŁU
DEPARTAMENTU I M S W
PŁK Z. PAź
Informuję, że w hotelu „Victoria” w Warszawie, pok.733 zamieszkiwał w dniach 18-22.03.br. ob. Kanady BRAULT Robert, ur.3.07.1937 r., paszp.DDO 29624, który przyjazd swój awizował do Ambasady Kanady, pozostający w zainteresowaniu por.Żarskiego z podległego Wam Wydziału.
W wyniku przeprowadzonego przedsięwzięcia specjalnego w pokoju wym. cudzoziemca sfotografowano m.in:
– pismo do Ambasady Kanadyjskiej w Warszawie od podsekretarza stanu MSZ kanady z 9.02.84 r., z nadrukiem „poufne”, w którym podsekretarz stanu informuje, że posyła list od dyrektora Wydziału d/s Polityki Podatkowej Ministerstwa Finansów Kanady adresowany do Jana BANIUKA z Ministerstwa Finansów w sprawie konwencji podwójnego opodatkowania pomiędzy Kanadą a Polską;
– opracowanie z nadrukiem „poufne” pt. „Stosunki kanadyjsko-polskie”, którego autorem jest L.THOMSEN z sekcji Europy Wschodniej;
– opracowanie pt. „Bieżąca sytuacja ekonomiczna w Kanadzie”
– dokument dot. eksportu z Polski i ZSRR płyt pilśniowych, amunicji sportowej, obuwia skórzanego i sportowego, których import do Kanady został wstrzymany ze względu na bardzo złą jakość.
Załączniki: neg.filmu–35 klatek.
NACZELNIK WYDZIAŁU IX
BIURA „B” MSW
PPŁK J. P I L E C K I
***
T A J N E
SPEC. ZNACZENIA
Czynienie odpisów wzbronione
Szyfrogram Nr 1314
nadany dnia 2.03.84 godz. 10.00
z Ottawy
J A R - G
NACZELNIK WYDZIAŁU IX BIURA „B” MSW
PŁK J. P I L E C K I
Proszę o udzielenie pomocy w przeprowadzeniu tajnego przeszukania w dniu 20.03.84 na terenie hotelu „VICTORIA” wobec obywatela /li/ Kanady, BRAULT Robert ur. 03.07.1937 pracownik kanadyjskiego MSZ.
Sprawą zainteresowany jest tow. por. Żarski Stefan.
NACZELNIK WYDZIAŁU
DEP. I MSW
PŁK Z. P A ź
(ręczny dopisek na dole
– p. Janek, Edek)
***
J A R - G
Robert Brault urodzony 3.07.1937 dyrektor wydziału rozwoju handlu z ZSRR i Europą Wschodnią MSZ Kanady.
Przylatuje dnia 18.03.84 na konsultacje handlowe.
Odlot 22.03.84.
Będzie też w Pradze i Budapeszcie.
Sprawa znana w MHZ.
Informacje biograficzne kurierem.
/-/ B a x t e r
Dalsza część artykułu dostępna po wykupieniu subskrypcji. Kup tutaj!
