Związek Polaków na Łotwie został założony przed II wojną światową – w roku 1922. Po osiemnastu latach działalności władze sowieckie, w listopadzie roku 1940 podjęły decyzję o jego likwidacji – jako jednej z ostatnich polskich organizacji na Łotwie.
Związek reaktywowano dopiero w niepodległej Łotwie, w listopadzie 1989 roku. W czasach sowieckich polityka państwa była kierowana na zagładę byłego dorobku kulturalnego. Zamknięto wówczas wszystkie polskie szkoły, stopniowo niszczono pałacyki, folwarki, ogrody, cmentarze i inne pomniki kultury polskiej na Łotwie.

W latach siedemdziesiątych XX wieku działał na Łotwie Klub Kultury Polskiej "Polonez". Jego założycielką (1978) była Wanda Puķe. "Polonez" istniał w Domu Kultury Budowniczych w Rydze. Z niego, w roku 1988, powstało Towarzystwo Kultury Polskiej. Podobne Towarzystwa zaczęły też powstawać w innych miastach: Daugawpilsie (dawnym Dyneburgu), Rezekne (dawnej Rzeżycy), Iłukście i Jełgawie. Wszystkie one połączyły się następnie w Związek Polaków na Łotwie.

Obecnie Stowarzyszenie "Związek Polaków na Łotwie" jest społeczno-kulturalnym dobrowolnym związkiem osób, utworzonym dla dobra publicznego i realizacji celów, określonych statutem, nieskierowanym na osiągnięcie dochodu i działającym zgodnie z przepisami prawa Republiki Łotewskiej. Działalność Związku Polaków na Łotwie prowadzona jest w sposób otwarty, demokratyczny i konstytucyjny. Związek Polaków na Łotwie przeciwdziała wszelkim poczynaniom, noszącym cechy rasizmu, dyskryminacji i szowinizmu. Związek Polaków na Łotwie jest prawnym spadkobiercą (polskich) organizacji przedwojennych (1900–1941), w tym również polskich zjednoczeń katolickich. Związek uzyskuje osobowość prawną po rejestracji w registrze stowarzyszeń i zjednoczeń.

Celem działalności Związku jest: zachowywanie tożsamości etnicznej oraz rozwój języka i kultury Polaków mieszkających na Łotwie; identyfikacja i ochrona zabytków kultury polskiej; wszechstronny rozwój kultury polskiej jako niezbywalnego elementu dorobku kulturalnego narodów Republiki Łotewskiej; restytuowanie i rozszerzenie sieci polskich placówek oświatowych i sportowych; organizacja nieskrępowanego rozpowszechniania i wymiany informacji o działalności Związku i innych organizacji polonijnych za pośrednictwem prasy, radia, TV i innych środków przekazu, również w języku polskim; działalność charytatywna i wreszcie popieranie dążeń narodu Łotwy w stworzeniu niezależnego, demokratycznego i samorządnego państwa.

Fot. Polacy na cmentarzy w Daugawpilsie

Faktyczne jednak ponowne odrodzenie polskości nastąpiło na Łotwie jednocześnie z łotewską "Atmodą" ("Przebudzeniem"). Symbolem polsko-łotewskiej jedności była, jest i będzie śp. Ita Maria Kozakiewicz (1955–1990) – pierwszy prezes Związku.
W tym samym czasie zaczęły powstawać polskie szkoły. Pierwsze klasy istniały w łotewskiej średniej szkole nr 3 w Rydze, a w Daugawpilsie przy Uniwersytecie. Dziś mamy pięć szkół: trzy średnie – w Rydze, Daugawpilsie i Rezekne oraz dwie podstawowe – w Krasławie i Jekabpiłsie (dawne Jakubowo).

Organizowano też chóry, prezentujące polski folklor, które istnieją dziś w kilku miejscowościach: w Rydze (Polonez, Wisła), w Daugawpilsie (Promień), w Rezekne (Jutrzenka) i w Krasławie (Strumień). Na Łotwie występują ponadto mniejsze lub większe zespoły taneczne polskiego tańca ludowego. Najlepszy z nich to "Kukułeczka" działający przy Polskiej Średniej Szkole im. J. Piłsudskiego w Daugawpilsie pod kierownictwem Żanny Stankiewicz.

Na Łotwie mieszka obecnie ponad 60 tysięcy Polaków i osób polskiego pochodzenia. Największe ich skupiska znajdują się w Rydze i Daugawpilsie w Łatgalii – we wschodniej części Łotwy. Niestety, bardzo wielu z nich, na skutek wieloletniej rusyfikacji, słabo zna język polski.
Związek Polaków na Łotwie posiada swoją siedzibę w Rydze w gmachu Towarzystw Kultur Narodowych Łotwy im. Ity Kozakiewicz. Związek Polaków to dziś instytucja jednocząca wszystkich rodaków na całej Łotwie. Wielu z nich ściśle współpracuje z łotewską społecznością i jednocześnie podtrzymuje więzi ze swoją historyczną ojczyzną. Cechą charakterystyczną łotewskich Polaków jest mocno rozbudowana świadomość narodowa. Jest ona wynikiem silnego związku emocjonalnego ze starą ojczyzną i z jej historią. Polaków łączy również przynależność do Kościoła katolickiego i aktywne życie religijne. Życie społeczności polskiej na Łotwie można uznać za pozytywny przykład procesu integracji.
Obok Związku Polaków działają na Łotwie: Liga Polskich Kobiet – zajmująca się pracą charytatywną; Dom Polski w Daugawpilsie; Przedszkole Polskie w Daugawpilsie oraz polskie szkoły: Polska Szkoła Średnia im. Ity Kozakiewicz, Polska Szkoła Średnia im. Józefa Piłsudskiego w Daugavpilsie, Polska Szkoła Średnia im. Stefana Batorego w Krasławiu oraz Polska Szkoła Podstawowa w Rēzekne i Polska Szkoła Podstawowa w Jēkabpils.
Od stycznia 1998 roku na Łotwie działa też Związek Młodych Polaków. Jego celem było początkowo gromadzenie i jednoczenie młodych ludzi polskiego pochodzenia oraz tych, którzy interesują się polską kulturą, językiem i współczesną polską rzeczywistością. Zorganizowanie ZMP na Łotwie dało młodzieży możliwość regularnego spotykania się oraz komunikowania w gronie swoich rówieśników polskiego pochodzenia mieszkających na Łotwie. Dzięki tej organizacji młodzi ludzie mieli również możliwość brania udziału w różnych międzynarodowych imprezach.

Tekst i zdjęcia
Leszek Wątróbski
Szczecin

W niedzielę, 19 sierpnia br., w parku Paderewskiego w Vaughan odbyły się obchody Święta Żołnierza Polskiego. Organizatorami było Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Placówka 114 w Toronto, oraz Kongres Polonii Kanadyjskiej, Okręg w Toronto. Uroczystości prowadził Krzysztof Tomczak.

Święto Żołnierza popularnie nazywane Świętem Wojska Polskiego to dzień, w którym należy oddać hołd wszystkim żołnierzom, którzy polegli w walce o Niepodległą Polskę, i również wszystkim, którzy będąc na służbie, zginęli. To święto wszystkich, którzy służyli Polsce w oddziałach zbrojnych, a więc również, a może przede wszystkim święto prezydenta, gdyż to właśnie prezydent jest Zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Należy się więc oddanie czci szczególnie naszemu prezydentowi śp. Lechowi Kaczyńskiemu, który będąc na służbie, stojąc na czele państwa polskiego i Wojska Polskiego, lecąc do Katynia, aby tam oddać hołd pomordowanym Polskim Oficerom, zginął tragicznie w Smoleńsku. Wspomnienie prezydenta tego dnia, modlitwa za Niego i złożenie wieńca należy do obowiązku każdego Polaka. Dlatego delegacja Koła Sympatyków PiS w Kanadzie uczestniczyła w uroczystości i złożyła wieniec pod pomnikiem.

Obchody rozpoczęły się przemarszem pocztów sztandarowych i przedstawicieli różnych organizacji polonijnych, weteranów i żołnierzy Wojska Polskiego przybyłych na tę okoliczność z Polski oraz przedstawicieli władz Polskich, między innymi konsula RP Grzegorza Jopkiewicza. Następnie delegacje poszczególnych organizacji złożyły wieńce pod pomnikiem. Kolejno, odegrane zostały hymny narodowe Kanady, Stanów Zjednoczonych oraz Rzeczypospolitej Polskiej i odczytany przez 93-letniego weterana Mieczysława Lutczyka Apel Poległych. Do Apelu wezwani zostali żołnierze, marynarze, lotnicy, harcerze, wojownicy "wszystkich ugrupowań walczących o wolną Polskę i za nią oddający krew i młode życie", sybiracy, ofiary zbrodni NKWD, a także śp. prezydent Lech Kaczyński i cała delegacja, która, zginęła w Smoleńsku. Apel Poległych został nagrodzony gromkimi brawami zgromadzonych gości. Potem nastąpiło odegranie "Last Post".

Kolejno organizator powitał gości. Po oficjalnym powitaniu głos zabrali przedstawiciele władz, którzy koncentrowali się w swoich przemowach na podziwianiu wielkich zasług polskich żołnierzy w walce o niepodległą Polskę oraz na przesłaniu, że to właśnie dzięki ich ofierze żyjemy dziś w wolnej i niepodległej Polsce co zdawałoby się mieć wymiar propagandowy. Oczywiście, wszyscy Polacy ogromnie doceniają wkład żołnierzy w walce o naszą Ojczyznę i za to im składają hołd i czczą ich pamięć. Nie wszyscy jednak czują, że obecnie żyją w wolnej i suwerennej Polsce.
Pierwszym z mówców był prezes KPK Jan Cytowski, który podziękował za zaproszenie oraz określił Dzień Wojska Polskiego jako bardzo ważny. Prezes Cytowski powiedział między innymi: "Niewątpliwie inaczej wyglądałaby Europa dzisiaj, gdyby nie to zwycięstwo polskiego oręża. Dzisiaj my tutaj w Toronto, Polonia, spotykamy się po to, aby oddać hołd tym wszystkim, którzy mieli swój udział w drodze odzyskania wolności przez Polskę". Dodał: "(...) to prawda, że nie zostaliśmy zbyt życzliwie potraktowani po drugiej wojnie światowej. (...) Dlatego tak ważne jest dzisiaj przypominanie wszystkim, światu, o tym, jaki był wkład Polski i Polaków do tego zwycięstwa, jak również jest to okazja przypomnienia światu, jak wielki jest wkład Polaków do cywilizacyjnych osiągnięć tego świata".

Kolejno głos zabrał gość z Polski, pułkownik Waśniewski, który podziękował w imieniu ministra Ciechanowskiego za możliwość wzięcia udziału w uroczystościach. Podkreślił, że dla niego, jako żołnierza, jest to święto mu bliskie. Podziękował żołnierzom za poświęcenie i trud i tym młodszym za pamięć. "Jesteście przykładem wielkiego patriotyzmu. Jestem pierwszy raz za oceanem i jestem pod wielkim wrażeniem" – stwierdził Pułkownik.
Następnym mówcą był attache obrony RP pułkownik Michał Pęksa. Pułkownik podziwiał frekwencję Polonii na obchodach Święta Żołnierza, określił, że czuje się zaszczycony obecnością wśród żołnierzy, i podziękował organizatorom, w imieniu Ministra Obrony Narodowej, Szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców Rodzajów Sił Zbrojnych, a także ambasadora RP w Kanadzie Zenona Kosiniaka-Kamysza przekazał życzenia i podziękowanie dla organizatorów imprezy za trud włożony w przygotowanie i realizację tych uroczystości. Następnie złożył życzenia zdrowia Weteranom.
Konsul RP Grzegorz Jopkiewicz swoje przemówienie zaczął od wspomnienia filmu Wojciecha Smarzowskiego pt. "Róża", który opowiada historię żołnierza Armii Krajowej, Powstańca Warszawskiego, któremu wojna zabrała wszystko, a który po wojnie, pomimo tortur w katowni UB, nie daje się "złamać". Płaci wielką cenę za bycie człowiekiem przyzwoitym, o czystej duszy. Konsul w swoim przemówieniu podkreślił, że Polacy potrafią walczyć o wolność. "Wolność i suwerenność nie są dane raz na zawsze. Obecnie polskie społeczeństwo może cieszyć się wolnością i po prostu cieszyć się życiem dzięki takim nieugiętym postawom, jaką Wy drodzy Weterani wykazywaliście przez lata" – oznajmił Konsul.

Po zakończeniu mowy konsula Jopkiewicza na scenę wszedł Prezes Stowarzyszenia Józefa Piłsudskiego "Orzeł Strzelecki" w Kanadzie, aby zabrać głos. Pomimo sprzeciwu ze strony pana Tomczaka komendant Waśniewski wygłosił swoje przemówienie. Tym razem nie zostało mu ono przerwane. W trakcie odczytu, a także po jego zakończeniu Grzegorz Waśniewski otrzymał brawa od wielu zgromadzonych gości. Prezes Waśniewski przywitał zebranych, a następnie zwrócił się z apelem do żołnierzy:
"Zwracam się do Was z apelem-prośbą, o czynne włączenie się i poparcie najważniejszej w kraju inicjatywy obrony TV »Trwam«, w walce o miejsce na multipleksie cyfrowym. W danej chwili TV »Trwam« jest jedyną ogólnopolską telewizją katolicką. Żołnierze, Polska traci niepodległość w sensie duchowym, kulturowym, społecznym, politycznym i ekonomicznym. Jesteśmy przeszło 70 lat oszukiwani i manipulowani, ponieważ ogół mediów w Polsce nie reprezentuje tysiącletniego dorobku cywilizacji łacińskiej, prowadząc otwartą walkę z Kościołem katolickim. (...) Żołnierze, wzywam Was do obrony fundamentalizmu religijnego, fundamentalizmu moralnego i fundamentalizmu narodowego. Fundamentalizm jest to prawda podstawowa i jeśli to jest naruszone, wtedy mamy do czynienia nie z wolnością, lecz z samowolą, chaosem i relatywizmem. Nie ma wolności bez prawdy, bo tylko prawda wyzwala i jest darem Bożym. Żołnierze! Ogół machiny propagandy podporządkowanej lewactwu w pokoleniowym motcie Bóg-Honor-Ojczyzna widzi szerzenie nienawiści. Jesteście Żołnierzami Maryjnymi, spadkobiercami czynu legionowego i hallerczykowskiego, Tych, którzy zawierzyli Najświętszej Panience i zwyciężyli w 1920 r. Zdaliście egzamin z patriotyzmu i wiary katolickiej na frontach wojennych i w życiu osobistym. W dniu Święta wojska Polskiego wzywam Was do odmowy przyjmowania jakichkolwiek odznaczeń, podziękowań i dyplomów nadanych przez obecne władze w Warszawie. Jest to protest przeciw zamykaniu ust Matce Boskiej. (...) Dopóki obecne władze III RP będą kłamać, mataczyć i po koleżeńsku rozdawać miejsca na multipleksie, proszę Was o poparcie protestu i wytrwajcie w obronie Matki Boskiej. (...)"
Po zakończeniu przemówienia Grzegorza Waśniewskiego Krzysztof Tomczak powiedział: "Ja tylko chcę zacytować jeden, mój fragment: pragniemy, aby nasz park stał się miejscem spotkań dla mądrych, oddanych ojczyźnie Polaków", za co otrzymał brawa. Po chwili dodał: "Teraz przejdziemy do. To było po prostu poza programem, chciałem powiedzieć, nie uzgodnione z organizatorami". Na co również zebrani goście zareagowali brawami, po czym poprosił Konsula o wręczenie odznaczeń.

Konsul Jopkiewicz zaczął od, jak to określił: "najwyższego odznaczenia", i oznajmił: "Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Bronisława Komorowskiego pan Krzysztof Tomczak odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej". Po czym przypiął panu Tomczakowi order do munduru. Wręczył również Krzyże Zesłańców Sybiru: pani Wandzie Sofii Dion i panu Tadeuszowi Kazimierzowi Świcy.

Kolejnym punktem uroczystości było wręczanie odznaczeń przez Attache Ministra Obrony, który wręczył medale Wojska Polskiego od Ministra Obrony Narodowej "za duży wkład pracy w kultywowanie i propagowanie tradycji oręża polskiego" następującym osobom: Krzysztofowi Tomczakowi (medal złoty), Stanisławowi Chmielewskiemu i Józefowi Stupakowi (medal srebrny) oraz Janowi Sobczakowi (medal brązowy).
Kolejno zostały wręczone medale Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce: Miecze Hallerowskie dla Zbigniewa Krupnickiego, Krzyże Zasługi dla Aleksandry Wiesielskiej i Haliny Stankiewicz oraz medale Ignacego Jana Paderewskiego dla Agnieszki Bieleckiej, Ludomiera Blikarskiego, Bolesława Hamota, Jana Kowalskiego, Antoniego Karnowskiego, Stefana Podsiadło, Tadeusz Lisa, Marii Boińskiej, Stanisława Siedleckiego, Leszka Karczewskiego, Anatolija Kojło i Józefa Fredryka.

Na koniec głos zabrał Pułkownik Waśniewski, który odczytał decyzję: "Decyzja z dnia 16 sierpnia 2012 roku. W celu uhonorowania osoby szczególnie zasłużonej w kultywowaniu pamięci w walce o niepodległość ojczyzny na wniosek Kongresu Polonii Kanadyjskiej wyróżniam medalem Pro Patria pana Romualda Jagiełłowicza. Decyzję podpisał (...) Minister Jan Stanisław Ciechanowski". Medal odebrał Prezes KPK z uwagi na nieobecność uhonorowanego.

Wszyscy, którzy byli uhonorowani odznaczeniami, a byli obecni na uroczystościach odznaczenia te przyjęli, nikt nie zaprotestował i nie odmówił przyjęcia nagrody. Po oficjalnych uroczystościach Kapelan placówki nr. 114 SWAP ojciec Jan Szkodziński celebrował Mszę Świętą. Wspominał waleczność Polaków w walce o niepodległą Polskę. Mówił o uznaniu dla ludzi, którzy zostali odznaczeni podczas uroczystości. Głosił: "(...) Gdybym był kapłanem wyższej rangi, biskupem, arcybiskupem, kardynałem, prymasem albo i papieżem to wiecie co bym zrobił, teraz słuchajcie, ja bym przez aklamacje ogłosił wszystkich polskich żołnierzy walczących na wszystkich frontach świata (...) świętymi. Ja te zdanie, tę myśl, to pragnienie, warunkowe, uzasadniłbym następująco: (...) uzasadnienie znajduje się w Piśmie Świętym, w Biblii, w Słowie Bożym, w Bożym Objawieniu, a ja dodaję od siebie w Bożym liście zaadresowanym do nas wszystkich, po wszystkie pokolenia, aż do skończenia świata. Oto Chrystus Pan powiedział: nie ma większej miłości nad tę, gdy ktoś życie swoje oddaje za swoich przyjaciół (...)". W modlitwie wiernych Kapelan modlił się za poległych i ocalałych żołnierzy i ludność cywilną z okresu wojen i walk oraz "za zmarłego tragicznie prezydenta Lecha Kaczyńskiego, Zwierzchnika Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, i za jego małżonkę Marię i za wszystkich innych mężów stanu, elitę rządu, w tym czasie, i senatorów i członków parlamentu i generałów i biskupów i wszystkich, którzy lecieli tym samolotem, aby ta tragedia, ta śmierć, właśnie była przyjęta przez nas, Pan Bóg rządzi ludem i narodami i powiedział, że bez Jego wiedzy włos z naszej głowy nie spadnie, czyżby miał nie wiedzieć o tym, o tym wydarzeniu? Niechaj cieszą się nagrodą w Niebie i naszym uznaniem za wszystkie dobro, które zdążyli w krótkim czasie w życiu dokonać, Ciebie prosimy...".
Po zakończeniu Mszy Świętej Krzysztof Tomczak zaprosił "gości honorowych" na obiad i pozostałych gości na piknik. Zanim jednak zebrani ludzie się rozeszli, wszyscy przemaszerowali pod pomnik Bohaterów pod Monte Cassino, gdzie oficjalnie zaproszeni goście złożyli wieńce. W trakcie przemarszu orkiestra "Orzeł Biały" grała "Boże coś Polskę". Po oficjalnych uroczystościach odbył się piknik.

Cała uroczystość była podniosła i sprawnie zorganizowana. Należy podkreślić, że tym razem, podczas obchodów Święta Wojska Polskiego, został wspomniany śp. prezydent Lech Kaczyński i elita narodu polskiego, która zginęła w Smoleńsku. Mogliśmy się również wspólnie modlić za smoleńskie ofiary. To już jest postęp w zmienianiu mentalności wśród niektórych osób w Polonii. Wytrwaniem i niezłomnością udało się coś zmienić. Trzeba mieć nadzieję, że z każdym dniem będą postępy.

Dobrze również, że Prezes Stowarzyszenia Józefa Piłsudskiego mógł się wreszcie wypowiedzieć. O takie sprawy nie powinniśmy zabiegać, one powinny być naturalne, powinny stać się na stałe częścią każdej uroczystości polonijnej i każdy powinien mieć prawo głosu. Na tym polega demokracja, to jest wolność słowa. Nie dajmy sobie więc wmówić, że jest inaczej, że trzeba się pytać, że nie wypada, że tylko jedna "linia", ta linia rządzących obecnie, jest tą właściwą. To nie jest żadna łaska móc zabrać głos i wypowiedzieć się do zebranych Polaków, ani też żadna wielka przysługa, aby móc czcić pamięć Tych, którzy w Smoleńsku zginęli. Niech już nigdy temat Smoleńska nie będzie tematem tabu w Polonii, a ludzie, którzy chcą oddawać hołd tam poległym i modlić się za Nich, niech już nigdy nie lękają się i nie proszą, niech to będzie oczywiste i naturalne i wszędzie dostępne, nie tylko zezwolone, ale zachęcane i popierane. Na to Polonia liczy. Święto Wojska Polskiego to święto również naszego śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego, który zginął, będąc na służbie, do końca w sercu mając na pierwszym miejscu Ojczyznę. To święto wszystkich, którzy zginęli, służąc Polsce. Cześć Ich Pamięci!
Barbara Rode – Toronto

Sierpień  to w naszej historii szczególny miesiąc (np. Cud nad Wisłą 1920, Powstanie Warszawskie 1944, polski sierpień 1980), ale chciałbym o nim mówić w nieco innym kontekście; w sierpniu bowiem ogarnia tysiące Polaków gorączka pielgrzymowania. Wędrują rodacy nie tylko w Polsce (w tym roku 260 grup, czyli około 150 tys. pątników udało się na Jasną Górę; dodajmy, że Pielgrzymka Warszawska przemierza pątniczy szlak od roku 1711 r.), ale również wszędzie tam gdzie znajdują się większe skupiska polonijne.

    W Kanadzie na przykład od trzydziestu lat organizowana jest piesza pielgrzymka do Midland, do Sanktuarium Pierwszych Męczenników. Trasa liczy około 200 km i pokonywana jest w tydzień. W pielgrzymce bierze udział  kilkaset osób, np. w tym roku wyruszyło z Toronto około 400, a do Midland – jak dowiedziałem się od Jasia Żurakowskiego, głównego organizatora i uczestnika pierwszej pielgrzymki przed 30 laty – miało dotrzeć już około tysiąca osób.
    Pielgrzymka przybywa do sanktuarium w sobotę, a następnego dnia odbywają się  uroczystości, w których corocznie bierze udział kilka tysięcy Polaków, przybywających z odległych zakątków prowincji Ontario.

    Sanktuarium w Midland upamiętnia jezuitów, którzy prowadzili pracę misyjną wśród Indian i chociaż mogło się przez jakiś czas wydawać, że ich misja zakończy się sukcesem – zostali w okrutny sposób zamordowani. Nie stworzyli chrześcijańskiej enklawy, przyszli inni czerwonoskórzy, Irokezi, i położyli kres jezuickiej misji.
    Ciekawostką  jest, że przed dwoma laty zmieniono trasę pielgrzymki tak, aby pątnicy mogli nawiedzić miejsce ich śmierci – sanktuarium bowiem położone jest w pewnym oddaleniu, na wzgórzu, z którego mamy piękny widok na leżącą u podnóża dolinę.

    Ale cofnijmy się do roku 1982, kiedy to 18 pątników z parafii św. Teresy w Toronto po raz pierwszy pokonało trasę do sanktuarium. Była to wyprawa, której zadaniem było m.in. przetarcie szlaku, zaznajomienie się z terenem, drogami. Nie muszę tłumaczyć, że od strony organizacyjnej jest to bardzo poważne przedsięwzięcie. Tym bardziej, że obecnie wyrusza na trasę kilkaset osób i nie można już, jak kiedyś, zabrać ze sobą krzesła z usuniętym siedzeniem, aby można było załatwić poważniejszą potrzebę... Może to i śmieszne, ale zapewnienie odpowiednich warunków sanitarnych jest bardzo ważne. Podobnie jak zapewnienie wody  nie tylko na trasie, ale przede wszystkim na miejscu noclegu, aby zmęczeni pątnicy mogli się umyć.

    Dzisiaj to wszystko jest zorganizowane: przenośne ubikacje, beczkowóz – ale też gorące posiłki każdego dnia.
    Na przykład w środy – jeden z najdłuższych etapów, przeszło 30 km –  pielgrzymami opiekują się panie z parafii Ducha Świętego w Barrie, serwują kapustę, kiełbasę i jeszcze coś słodkiego na deser. Na tym przykładzie widać, że polonijna pielgrzymka cieszy się uznaniem, że podają rękę polonijne parafie, polskie rodziny. Pierwszy nocleg organizowany jest u państwa Sitarzów, a wspomniany przeze mnie, w środę, na farmie państwa Frenchów. Nie są Polakami, ale każdą grupę podejmują... chlebem i solą. W tym roku wnuczka państwa Frenchów przygotowała nawet Drogę Krzyżową, a poszczególne stacje rozwiesiła wokół obozowiska i, jak mogłem się naocznie przekonać, pątnicy korzystali z tej okazji.
    Mówiąc o dodatkowej modlitwie, trzeba wspomnieć, że każdego dnia wystawiany jest Najświętszy Sakrament w specjalnie przygotowanym namiocie.
    Wśród tych, którzy 30 lat temu po raz pierwszy wyruszyli do Midland, był Jaś Żurakowski, dzisiaj jeden z głównych organizatorów, ale zarazem dusza każdej pielgrzymki, jego poranne – wzmacniane przez głośnik – śpiewy "oto jest dzień, który dał nam Pan", nie zawsze radują zmęczonych pątników, ale są nieodzownym elementem mobilizującym do opuszczenia namiotu... i w drogę! Do sanktuarium.
    Kiedy rozmawialiśmy w środę, a więc w połowie pielgrzymki, już po dojściu ostatniej grupy, powiedział mi, że nie planuje "emerytury", dopóki będzie zdrowie i energia, dopóty będzie szedł z pielgrzymką, chociaż – dodał – sam nie jest w stanie wszystkiego zorganizować, dzięki zaangażowaniu wielu osób udaje się wszystko dopiąć na ostatni guzik i tak się dzieje już 30 lat!

    Często z polonijną pielgrzymką idą goście, np. w tym roku ks. Sławomir Szwagrzyk zabrał ze sobą m.in. kleryka rodem z Dominikany, który na co dzień studiuje w seminarium w Toronto; rok temu głosił nauki ks. prof. Guz (np. o powołaniu do ojcostwa), w tym roku kolejny raz przybył ks. bp Antoni Długosz z Częstochowy. Niezwykle barwna postać, bo to nie tylko biskup, ale także uczony i – czy to właściwe słowo? – piosenkarz... Biskup ma na koncie kilka płyt, nagrał piosenkę np. z Krzysztofem Krawczykiem, ale trzeba pamiętać o jednym, nie jest to działalność rozrywkowa, a katecheza w innej postaci, docieranie do ludzi zagubionych, a także dzieci: Ksiądz Biskup jest opiekunem dziecięcych podwórkowych kółek różańcowych. Krótko mówiąc, zupełnie inny niż ci, z którymi zazwyczaj się spotykamy.
    Wspomniałem ks. Szwagrzyka, to ciekawa postać. Pochodzi z archidiecezji gieźnieńskiej, przybył do Windsor, do parafii Świętej Trójcy, aby wspierać ówczesnego proboszcza, śp. ks. Romana Waszkiewicza. Po śmierci proboszcza był administratorem parafii, później biskup ordynariusz Ronald Fabro, skierował go do anglojęzycznej parafii w Woodstock, a obecnie, od tego roku, jest proboszczem w Langton (diecezja London). To właśnie ks. Szwagrzyk w roku 2006 zebrał grupę wiernych z Windsor i powędrował z polonijną pielgrzymką do Midland. Ziarno padło na dobry grunt, chociaż kapłan pracuje w innych parafiach, utrzymywany jest kontakt i każdego roku parafianie Świętej Trójcy pielgrzymują do sanktuarium pierwszych męczenników kanadyjskich w Midland. Oczywiście ks. Szwagrzyk także idzie.
    Pierwszą pielgrzymkę zorganizowali wierni z parafii św. Teresy w Toronto, obecnie na trasę wyruszają trzy grupy: czerwona, niebieska i zielona, a pątnicy pochodzą z wielu polonijnych  parafii rozrzuconych od Ottawy, przez metropolię Toronto, po Windsor.

Tylko w "Domu Kopernika",
spotka cię taki łut szczęścia,
Że przeżyjesz całe sto lat,
a może i sto dwadzieścia.

Długie życie jest skarbnicą doświadczeń dla kilku pokoleń, ale niewielu z nas dożywa tej niezmierzonej radości, by obchodzić swoje setne urodziny. Na szczęście, zdarzają się takie niezwykłe i wspaniałe chwile.
Taka właśnie niecodzienna uroczystość miała miejsce w Domu Spokojnej Starości "Copernicus Lodge", czyli w Domu Kopernika, przy 66 Roncesvalles Ave. w Toronto 9 sierpnia 2012 r.

W działającym tu od 2001 r."Klubie Stulatka" celebrowano urodziny seniorów, którym kalendarz akurat dokładał kolejny rok.
Wśród siedmiu Dostojnych Jubilatek znalazły się pani Eugenia Ojrzyński, celebrująca swoje sto dziewiąte urodziny, i pani Eugenia Wiśniewski, celebrująca swoje sto drugie urodziny.
Na sali zgromadziło się grono przyjaciół – pensjonariuszy i rodziny Jubilatek.
Po serdecznych słowach powitania, złożeniu życzeń i wręczeniu Jubilatkom kwiatów, zostały zaprezentowane zebranym krótkie kartki z życia jednej i drugiej pani Eugenii. Długiego życia, gdzie ból i smutek przeplatały chwile szczęścia i radości. Czasu, w którym zebrane zostało mnóstwo doświadczeń i mądrości.

Przy tradycyjnym torcie urodzinowym Jubilatkom śpiewano naturalnie nie "Sto lat", a "Dwieście lat".
Upominkiem muzycznym była "Podróż sentymentalna", w którą zabrali wszystkich artyści: Teresa Klimuszko, Wacek Bielawa i Jan Korner.
Była też dedykacja okolicznościowa, przytoczę fragment: "Są ludzie, obdarzeni taką łaską, że się starzeją, pięknie i powoli. Podobni zeszłym ze swych ram obrazkom. I chodzą jakby w srebrnej aureoli. Ich uśmiech ma coś ze słońca zachodu, gdy rzuca złoto drzew zielonym listkom. I są piękniejsi jeszcze niż za młodu, tym, co rozumie i przebacza wszystko…".

Wypada tylko życzyć, aby coraz więcej seniorów zasilało "Klub Stulatków", żeby w Domu Kopernika częściej rozbrzmiewała melodia "Dwieście lat".

Wanda Bogusz